PARTITIVOS


formula:

número + tlen (de) + número + tlatlapaktli (pedazos)


uan (+) o (y)

iuikal (igual)


Ejemplos:

1/4: se tlen nuai tlatlapaktli (uno de cuatro pedazos)

2/7:ome tlen chikome tlatlapaktli (dos de siete pedazos)

1/9: se tlen chiknaui tlatlapaktli (uno de nueve pedazos)

1/10: se tlen majtlaktli tlatlapaktli (uno de diez pedazos)

3/4: eyi tlen naui tlatlapaktli (tres de cuatro pedazos)

8/3: chikueyi tlen eyi tlatlapaktli (ocho pedazos de tres)

5/2: makuilli tlen ome tlatlapaktli (cinco pedazos de dos)

3/8: eyi tlen chikueyi tlatlapaktli (tres pedazos de ocho)

2/15: ome tlen majtlaktli uan makuilli tlatlapaktli (dos pedazos de quince)

7/9: chikome tlen chiknaui tlatlapaktli (siete pedazos de nueve)

TABLAS DE MULTIPLICAR

sempa...........una ves

ompa.............dos veces

expa.............tres veces

najpa............cuatro veces

makuilpa......cinco veces

chikuasempa.....seis veces

chikompa........siete veces

chikuexpa........ocho veces

chiknajpa.........nueve veces

majtlakpa.........10 veces



número de veces + el número + iuikal +resultado
Ejemplo:
sempa + se + iuikal....se (1x1=1)
Ejemplo:
expa se iuikal....eyi (3x1=3)

NUMERACIÓN

  • se ........................1
  • ome ....................2
  • eyi......................3
  • naui...................4
  • makuilli.............5
  • chikuase............6
  • chikome............7
  • chikueyi...........8
  • chiknaui...........9
  • majtlaktli.........10

  • majtlaktli uan se........11
  • majtlaktli uan ome....12

  • sempoali...........20
  • sempoali uan se...21
  • sempoali uan ome....22

  • sempoali uan majtlaktli.....30
  • sempoali uan majtlaktli uan se.....31
  • sempoali uan majtlaktli uan ome....32

  • ompoali............40
  • ompoali uan se......41
  • ompoali uan ome......42

  • ompoali uan majtlaktli.......50
  • ompoali uan majtlaktli uan se.....51
  • ompoali uan majtlaktli uan ome....52

  • eyipoali...........60
  • eyipoali uan se....61
  • euipoali aun ome....62

  • eyipoali uan majtlaktli......70
  • eyipoali uan majtlaktli uan se...71
  • eyipoali uan majtlaktli uan ome...72

  • naipoali........80
  • naipoali uan se......81
  • naipoali uan ome....82

  • naipoali uan majtlaktli.......90
  • naipoali uan majtlaktli uan se....91
  • naipoali uan majtlaktli uan ome....92

  • makuilpoali.........100

  • makuilpoali uan majtlaktli.....110

  • chikuasepoali.............120

  • chikuasepoali uan majtlaktli.......130

  • chikomepoali................140

  • chikomepoali uan majtlaktli.....150

  • chikueyipoali...........160

  • chikueyipoali uan majtlaktli......170

  • chijnauipoali............180

  • chijnauipoali uan majtlaktli.........190

  • majtlakpoali.......200

  • se tsontli.........400

  • se xikipili........800

IMPERACTIVOS

XI + VERBO-----------------ORDEN (IMPERECTIVO)

XI + VERBO + KAJ--------PLURAL (IMPERECTIVO)



NIPANO------------------XIPANO--------------------XIPANOKAJ
(paso) (pásale) (pásen)




AMO + XI + VERBO------------------------PROHIBICIÓN

PARTES DEL CUERPO











CANCIÓN EN NÁHUATL


ni mitsilnamiki

kema ta tiasiko niyolpaki
uan nojkia ya niyoloitonki
pampa tinesiyaya neltipilyeyejtsi
yeka ya mopatlak nochi noxayak.

nochi ni pakilistli istoya nomajko
pampa to nojkia tinechnekiyaya
uan nikijkuilojki se kuikalistli
pampa kej se xochitl tiixnesiyaya.

axtleno tinechluijki tinechkaajtejki
yeka kema niuika na nichoka
kema na niuika nimtsilnamiki
uan nojkia moixayo yeka kisa.

nama ya paanojka miyak xiuitl
nimoyoluiyaya ya nimitsilkajki
kema ni kixtlapojki se amochtli
nimotemajmati pampa tiixneski.

kema na niuika nimitsilnamiki
uan nojkia noixayo, yekaa kisa
yeka kema ni uika na nichoka
pompa no pilyolo amo mitsilkaua
pompa no pilyolo amo mitsilkaua.








te recuerdo


cuando tú llegaste me alegre
y también mi corazón brinco
porque te veías muy bonita
por eso cambio toda mi cara.

toda mi alegría estaba en mí
porque tú también me querías
y te escribí una canción
porque como una flor tú te veías.

nada me dijiste cuando te fuiste
por eso cuando yo canto lloro
cuando yo canto te recuerdo
y también mis lágrimas ruedan.

ahora ya pasaron muchos años
yo pensaba que ye te había olvidado
cuando yo abrí un libro
me espante porque te vi.

cuando yo canto te recuerdo
y también mis lágrimas vuelan
por eso cuando yo canto lloro
porque mi corazoncito no te olvida
porque mi corazoncito no te olvida.